การศึกษากระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้นตามแนวทางครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์

A Study of The Transmission Process in Pi-Nai Solo of Kraw Nai Sam Chan Performance of Suwat Atthakrit

ศราวุฒิ จังหวัดเขต

เดี่ยวปี่ใน

เพลงกราวใน

สามชั้น

สุวัฒน์ อรรถกฤษณ

เพลงไทยเดิม

ดนตรีไทยเป็นสิ่งสะท้อนภูมิปัญญาของบรรพชนที่สร้างสรรค์จากความงามทางเสียง และสุนทรียภาพ เป็นสื่อวัฒนธรรมที่มีบทบาทในวิถีชีวิตและจิตใจคนไทย พัฒนาสืบทอดจากอดีต ถึงปัจจุบันผ่านเครื่องดนตรี บทเพลง และองค์ความรู้ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งรูปแบบการบรรเลง เพลงไทยแบ่งเป็น 2 รูปแบบหลัก ได้แก่ 1) การบรรเลงหมู่ หมายถึง การบรรเลงพร้อมกันทั้งวง
เน้นความพร้อมเพรียงและกลมกลืน แบ่งย่อยเป็นเพลงทางพื้น เพลงบังคับทาง และเพลงลูกล้อลูกขัด 2) การบรรเลงเดี่ยว หมายถึง การบรรเลงเครื่องดนตรีประเภทดำเนินทำนองเพียงชิ้นเดียวด้วยเทคนิค พิเศษและการสร้างสรรค์ทำนองเฉพาะตัวที่เหนือกว่าการบรรเลงหมู่ แต่อาจมีเครื่องดนตรี เช่น ฉิ่ง กลองสองหน้า หรือโทน รำมะนา เพื่อเสริมจังหวะ สำหรับเพลงเดี่ยวสามารถแบ่งออก เป็น 3 กลุ่มหลัก ดังนี้ 1) เพลงเดี่ยวประเภททางพื้น เช่น พญาโศก แขกมอญ 2) เพลงเดี่ยวที่ใช้ใน การแสดง เช่น เชิดนอก 3) เพลงเดี่ยวขั้นสูง เช่น กราวใน ซึ่งถือเป็นสุดยอดของเพลงเดี่ยว เป็นเพลงที่ ต้องอาศัยทั้งพละกำลัง ความชำนาญอย่างมาก การถ่ายทอดมีขนบธรรมเนียม ผู้ที่บรรเลงได้สมบูรณ์ ถือว่าสำเร็จการศึกษาเพลงเดี่ยวในดนตรีไทย โดยเครื่องดนตรีกลุ่มเครื่องสายจะนิยมเดี่ยวในอัตรา จังหวะสองชั้น และเครื่องดนตรีกลุ่มปี่พาทย์จะนิยมเดี่ยวในอัตราจังหวะสามชั้น สำหรับปี่ใน เป็นเครื่องดนตรีชิ้นหนึ่งในวงปี่พาทย์ที่นิยมเดี่ยวเพื่อแสดงฝีมือในเพลงกราวใน การบรรเลงจะมี ทั้งโหยหวนสลับกับการเก็บเป็นสำนวนถี่ ๆ ผู้บรรเลงต้องควบคุมนิ้ว ลม และลิ้นให้สัมพันธ์กัน เป็นเครื่องดนตรีที่ละเอียดอ่อน ควรได้รับการถ่ายทอดโดยตรงจากครูผู้เชี่ยวชาญ ซึ่งครูผู้เชี่ยวชาญ ด้านปี่ใน ในอดีต เช่น พระยาเสนาะดุริยางค์ (แช่ม สุนทรวาทิน) และครูเทียบ คงลายทอง เป็นต้น ส่วนในปัจจุบัน ครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ ถือเป็นครูผู้ถ่ายทอดความรู้ด้านปี่ในที่มีความสำคัญท่านหนึ่ง สำหรับเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ของครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ สืบทอดมาจากครูมณเฑียร สมานมิตร ได้มีการบันทึกเป็นโน้ตไทยและบันทึกเสียงการบรรเลงไว้ภายหลังจากที่ได้รับการถ่ายทอด ทำให้ข้อมูลด้านทำนองมีความสมบูรณ์ พร้อมทั้งยังรักษาขนบธรรมเนียมในการถ่ายทอด ซึ่งถือว่าเป็น ข้อมูลการถ่ายทอดดนตรีไทยที่ทรงคุณค่า ควรแก่การบันทึกให้เป็นหลักฐานทางวิชาการไม่ให้ สูญหายไปตามกาลเวลา เพราะจากการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการถ่ายทอด ดนตรีไทย พบว่าได้มีผู้ศึกษาไว้หลากหลายประเด็น ได้แก่ 1) การศึกษากระบวนการถ่ายทอด 2) การวิเคราะห์การเดี่ยวกราวในของเครื่องดนตรีประเภทต่าง ๆ แต่ในขณะเดียวกันผู้วิจัยพบว่า ยังไม่มีการศึกษาเกี่ยวกับกระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวเพลงกราวในตั้งแต่ต้นจนจบกระบวนการ ด้วยเหตุที่กล่าวมาข้างต้น ผู้วิจัยจึงเห็นความสำคัญที่จะศึกษากระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ตามแนวทางของครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ เพื่อสร้างความเข้าใจในอัตลักษณ์ ของการถ่ายทอดดนตรีไทยในเพลงเดี่ยวขั้นสูง ตลอดจนนำไปเป็นแบบอย่างในการจัดการเรียน การสอนต่อไป โดยการวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อศึกษากระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ตามแนวทางครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ 2) เพื่อสร้างคู่มือกระบวนการถ่ายทอด เดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ตามแนวทางครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ วิธีการดำเนินการวิจัยครั้งนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยพิจารณา ตามองค์ประกอบทางการศึกษา ได้แก่ ผู้สอน ผู้เรียน เนื้อหาสาระ บริบททางการศึกษา และเก็บ ข้อมูลจากการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์ การสังเกต สร้างข้อสรุปแบบอุปนัย และนำเสนอ เป็นความเรียง โดยมีผลการวิจัยดังนี้

1. ครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ เป็นศิลปินผู้เชี่ยวชาญด้านปี่ใน ได้รับการถ่ายทอดความรู้ ด้านดนตรีไทยด้วยวิธีการแบบดั้งเดิม (มุขปาฐะ) จากครูหลายท่าน และได้เรียนรู้การบันทึกโน้ตไทย จากบิดา ทำให้ครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ พัฒนารูปแบบการถ่ายทอดที่ผสมผสานระหว่างการถ่ายทอด ดนตรีไทยแบบดั้งเดิมและการใช้สื่อประกอบการถ่ายทอด สำหรับเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ครูจะถ่ายทอดให้แก่ศิษย์ภายในสำนัก โดยพิจารณาจากภูมิรู้ ทักษะการบรรเลงและมีความประพฤติดี เมื่อผ่านขั้นตอนการคัดเลือกแล้ว จึงจะเข้าสู่ขั้นตอนการเริ่มถ่ายทอด ประกอบด้วย 1) พิธีกรรมครอบ เดี่ยวกราวใน ซึ่งเป็นการบอกกล่าวเทวดาและรำลึกถึงครูต้นสายวิชา 2) การถ่ายทอดองค์ความรู้ เดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ประกอบด้วย องค์ความรู้ภาคทฤษฎี การสาธิตการบรรเลง การถ่ายทอดแบบต่อเพลงโดยใช้โน้ตประกอบ การฝึกซ้อมพร้อมกับจังหวะหน้าทับกลอง การทบทวน บทเพลงก่อนเรียนและบันทึกเสียงหลังเรียน ในด้านของสถานที่ และสิ่งแวดล้อมในการถ่ายทอด ต้องเหมาะสมเอื้อต่อการใช้เสียงเครื่องดนตรี พร้อมสื่อการสอนครบถ้วน เช่น ปี่ใน กลองสองหน้า ฉิ่ง โน้ตเพลง สื่อดิจิทัล (ไฟล์ MP3 เดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ทางที่ครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ สืบทอด) และควรมีผู้บรรเลงกลองสองหน้าประกอบ โดยเนื้อหาสาระที่ครูให้ความสำคัญ คือ ความแม่นยำในการบรรเลง และสามารถบรรเลงในสถานการณ์จริงได้ 2. คู่มือกระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ตามแนวทางครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ ประกอบด้วย คำชี้แจงในการใช้คูมือ เนื้อหาสาระที่จำเป็นสำหรับผู้ที่จะศึกษา กระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ตามแนวทางครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ โดยสรุปกระบวนการถ่ายทอดเดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ตามแนวทางครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ ยังคงยึดหลักการสอนดนตรีไทยแบบดั้งเดิมตามที่ท่านได้รับถ่ายทอดมา ในด้านขนบธรรมเนียมพิธีกรรมในการถ่ายทอด และต้องได้รับการถ่ายทอดโดยตรงจากครู อาจจะมี การปรับเปลี่ยนลำดับขั้นตอนตามบริบทของสังคมปัจจุบัน แต่ในขณะเดียวกันก็ได้เพิ่มเติมการใช้สื่อ ประกอบการถ่ายทอด เช่น การใช้โน้ต และสื่อดิจิทัล (ไฟล์ MP3 เดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น ทาง ที่ครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ สืบทอด) ตลอดจนการอุทิศชีวิตให้กับการเผยแพร่ดนตรีไทย ทั้งการ จัดเตรียมสถานที่ให้เหมาะสม สร้างบรรยากาศที่ดี ในการถ่ายทอดสื่อการสอน และเครื่องดนตรี ที่ครบครัน เพื่อถ่ายทอดความรู้ให้กับผู้ที่สนใจ หาวิธีการถ่ายทอดที่จะฝึกฝนให้ผู้เรียนเข้าใจ ในบทเพลง ทั้งภาคทฤษฎี และภาคปฏิบัติ นอกจากนี้ในการประเมินผลของครูสุวัฒน์ อรรถกฤษณ์ ยังเน้นให้ผู้เรียนมีความแม่นยำในการบรรเลง และส่งเสริมให้ผู้เรียนได้แสดงในสถานการณ์จริง เพื่อเป็นการกระตุ้นให้ผู้เรียนต้องพัฒนาทักษะ และศักยภาพของตนเอง

คำสำคัญ : กระบวนถ่ายทอด, เดี่ยวปี่ใน เพลงกราวใน สามชั้น, สุวัฒน์ อรรถกฤษณ

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา. สำนักวิทยบริการและเทคโนโลยีสารสนเทศ

พิมลมาศ พร้อมสุขกุล

สุพัตรา วิไลลักษณ์

2567

2568-09-29

2568-09-29

2568-09-29

thesis

application/pdf

วน 788.923 ศ198ก 2567

tha

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา

ครุศาสตรมหาบัณฑิต

ปริญญาโท

ดนตรีศึกษา

มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา